Muzeum Narodowe w Lublinie

Autorami prac konserwatorskich i restauratorskich oraz dokumentacji są Tomasz Majcherek oraz Ireneusz Bazelak. W działaniach konserwatorskich wykorzystano wyniki badań specjalistycznych prowadzonych przez zespół dr hab. inż. Pawła Kozakiewicza, Prof. SGGW.

Przeprowadzone w okresie od marca do listopada 2019 zabiegi konserwatorskie można podzielić na kilka etapów:
I.    Dokumentacja fotograficzna zabytków przed konserwacją
II.    Wstępna selekcja materiału archeologicznego
III.    Badania drewna
IV.    Suszenie materiału drzewnego
V.    Impregnacja drewna
VI.    Dokumentacja fotograficzna i opisowa drewna po konserwacji.

Celem konserwacji było zabezpieczenie konserwatorskie zachowanych elementów najstarszej drewnianej zabudowy, odkrytej na terenie wzgórza zamkowego w Lubinie, co umożliwi ich późniejszą ekspozycję. Kompozycja ekspozycyjna złożona z reliktów konstrukcji drewnianych z XIII-XIV w. pozwoliłaby zwiedzającym zapoznać się z historią miejsca i ukazała przekrój historyczny wzgórza zamkowego. Obecna kamienno-ceglana zabudowa zamku nie daje pełnego wyobrażenia na temat pierwotnych budynków opartych na konstrukcjach drewnianych.

Z uwagi na stan zachowania obiektów, rozważając różne możliwości konserwatorskie, podjęto decyzję o działaniach, których założeniem było ratowanie niszczejących artefaktów. Drewniane elementy konstrukcji budowli pochodzących z prac wykopaliskowych prowadzonych na terenie Muzeum Lubelskiego w Lublinie, znajdowały się w złym lub bardzo złym stanie zachowania. Prace archeologiczne prowadzone były etapowo w latach 2005 do 2007. Artefakty, po wydobyciu z wykopów archeologicznych, były przechowywane do 2019 roku w piwnicach zamku lubelskiego.

I.    Dokumentacja fotograficzna

Inwentaryzację na potrzeby konserwacji przeprowadzono stosując prosty system znakowania oparty na przytwierdzaniu do drewna niewielkich sklejek z naniesionym ołówkiem numerem porządkowym. W tym samym czasie wykonywano fotografie ilustrujące stan zachowania poszczególnych elementów przed rozpoczęciem prac.

II.    Wstępna selekcja materiału archeologicznego

Prace konserwatorskie rozpoczęto od wykonania selekcji oraz inwentaryzacji zachowanych elementów drewnianych. W trakcie selekcji dokonano wyboru elementów w najlepszym stanie zachowania i jednocześnie interesujących pod względem wyglądu, np. z widocznymi zamkami, z wyraźnymi śladami obróbki narzędziami itp.

III.    Badania drewna

Najważniejszą i najtrudniejszą częścią procesu konserwacji było właściwe i skuteczne wysuszenie zawilgoconego materiału drzewnego. W trakcie badań losowo wybranych zabytków stwierdzono, że wilgotność względna badanego materiału dochodzi do 400%. Zaobserwowano również różnice wilgotności w zależności od rodzaju oraz przekroju anatomicznego drewna, w którym dokonywano pomiaru.
W ramach interdyscyplinarnych analiz nieniszczących, których wyniki wykorzystano w procesie konserwacji, wykonano również innowacyjne badania w postaci rentgenowskiej tomografii komputerowej.

IV.    Suszenie materiału drzewnego

Wszystkie konserwowane obiekty ułożono pod zadaszeniem na wcześniej przygotowanych ażurowych platformach posadowionych około 20 cm nad ziemią oraz w taki sposób, aby umożliwić swobodny przepływ powietrza we wszystkich kierunkach. Okresowo dokonywano przekładania suszonych artefaktów, w taki sposób aby wszystkie elementy zostały wysuszone równomiernie. Proces suszenia trwał od marca do września 2019. Po unormowaniu się wilgotności względnej najgrubszych elementów na poziomie około 20%, postanowiono przystąpić do procesu nasycania drewna preparatem PU-Holzverfestigung firmy Remmers.

V.    Impregnacja drewna

Proces impregnacji prowadzono w uprzednio przygotowanej rynnie wyłożonej chemoodporną folią budowlaną. Przed nasączaniem, każdy element został omieciony z luźnych, pylących warstw piasku i glinki. Nasączanie prowadzono poprzez kilkukrotne smarowanie oraz częściowe zanurzanie i polewanie poszczególnych elementów. Zaimpregnowane zabytki pozostawiano do ocieknięcia z nadmiaru impregnatu. Po zakończeniu pełnego procesu wiązania, który trwał około dwóch tygodni, wszystkie zaimpregnowane zabytki pozostawiono w przewiewnym miejscu w celu odparowania drażniących rozpuszczalników.

VI.    Dokumentacja fotograficzna i opisowa

W końcowym etapie konserwacji wykonano dokumentację fotograficzną ilustrującą stan zachowania zabytków po przeprowadzonych pracach konserwatorskich oraz sporządzono opisową dokumentację konserwatorską z ich przebiegu.

Zakonserwowane w Warszawie średniowieczne drewno powróciło do Muzeum Lubelskiego. Obecnie jest przechowywane w donżonie, gdzie w przyszłości ma powstać wystawa archeologiczna o średniowiecznych dziejach wzgórza zamkowego.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury.